Historia Czarnogóry

historia-czarnogory-slider

Jedno z najmłodszych bałkańskich państw, chociaż de facto istniejące od XV wieku. Jest pełne wszystkiego: dzikich plaż, gór, jezior, równin, historycznych miejsc i dynamicznie rozwijających się miast. Nazywane „czarną perłą Bałkanów” nie jest jednak tak zatłoczone jak na przykład Chorwacja, ani tak znane jak choćby Macedonia. Jednak ten uroczy zakątek Bałkanów wart jest tego, aby mu poświęcić choć kilka dni w podróży po tym regionie Europy.

Czarnogóra – Црна Гора – Montenegro jest samodzielnym, niepodległym państwem dopiero od kilku lat. 21. maja 2006 roku przeprowadzono tam referendum niepodległościowe- jego wynik zadecydował o odłączeniu się Czarnogóry od Serbii, z którą była w federacji od 2002 roku. Parlament Czarnogóry proklamował niepodległość 3. czerwca 2006 roku. Jeszcze w tym samym miesiącu Czarnogórę przyjęto do Organizacji Narodów Zjednoczonych, a w 2007 roku do Rady Europy. Od 2009 roku jest kandydatem do NATO, a od 2010 roku do Unii Europejskiej.

Sąsiadami tego państwa są: Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Serbia, Kosowo i Albania. Stolicą Czarnogóry jest Podgorica, ale nawet rodowici mieszkańcy tego kraju uważają, że nie jest to najpiękniejsze miasto na świecie, a za faktyczną historyczną i kulturalną stolicę Czarnogóry uważają tak naprawdę miasto Cetinje. Położenie geograficzne Czarnogóry sprawia, że jest pod tym względem jednym z najbardziej atrakcyjnych państw Europy, choć jednym z najmniej znanych. Do Rzymu jest stąd w lini prostej około 500 km, o rzut kamieniem znajdują się Chorwacja i Albania. Czarnogóra oferuje odwiedzającym dostęp do dzikich plaż wzdłuż Adriatyku, skalistych gór, jezior i równin z gajami oliwnymi. Wielość narodowości i kultur w tym zamieszkiwanym przez prawie 628 tysięcy ludzi kraju nie pozwala się nudzić.

POWSTANIE I ROZWÓJ

Nazwa „Czarnogóra”  używana była już w XIII wieku i według legendy pochodzi ona od góry Lovcen gęsto porośniętej lasem, który z daleka wędrowcom wydawał się ciemny, prawie czarny.

Pierwszymi ludem, który w VII w. p.n.e. zamieszkiwał tereny obecnej Czarnogóry było iliryjskie plemię Dokleatów, od których wzięło nazwę starożytne czarnogórskie miasto – Duklja. Później, za czasów rzymskich, tereny Czarnogóry wchodziły w skład prowincji Dalmacji, a po rozpadzie Cesarstwa należały do Bizancjum. Gdy w VII wieku Słowianie zasiedlali Bałkany, pewna ich grupa utworzyła  w tym miejscu Księstwo Zeta, które swoją nazwę wzięło od rzeki, nad którą je założono. Księstwo, mimo zależności od Serbii, miało się zupełnie dobrze do czasów, aż po przegranej przez Serbów bitwie na Kosowym Polu (1389 r.), sąsiadami Zety zostali Turkowie. Nowe zagrożenie ze strony Otomanów i nieustanne utarczki zmusiły ówczesnego księcia Zety Ivana Crnojevića do ucieczki wraz z dworem do miasta Cetinje- Cetyni, która wkrótce stała się nowym ośrodkiem władzy i siedzibą założonego przez księcia monastyru Świętej Bogurodzicy.

Turkom nigdy nie udało się w pełni podbić Czarnogóry- zawsze znalazły się ośrodki stawiające opór, były to głównie miejsca  położone w trudnodostępnych obszarach górskich. Jednym z takich ośrodków w  XVII wieku był prawosławny klasztor w Cetyni, którego władcy wywodzący się z rodziny Petrović-Niegosz z czasem stali się przywódcami i sędziami bractw górskich. Jednak Turcy okupowali Bałkany przez kilkaset lat i ich wpływ odcisnął swoje piętno na całym Półwyspie. Pozostałością po tamtych czasach jest między innymi ogromne zróżnicowanie nie tylko narodowości, ale także religii na terenie całych Bałkan. Zanim jednak domknięto sprawę z Turkami, zakończono wojnę i Czarnogóra odzyskała niepodległość był już 1878 rok, chociaż faktycznie Czarnogóra była krajem niezależnym już od 1796 roku, kiedy to pokonała Turków w bitwie pod wsią Kruše. Jednak aż do czasu Kongresu Berlińkiego (1878 rok) nie miała formalnego potwierdzenia swojej suwerenności.

KRÓLESTWO

Ostatni władca Czarnogóry, książę, później król, Mikołaj Petrović prowadził politykę projugosławiańską i zmierzał do połączenia pod swoim berłem Serbii i Czarnogóry, choć w tamtym czasie państwa te nawet ze sobą nie graniczyły. W 1905 roku dzięki nowouchwalonej konstytucji w Czarnogórze powstały dwie partie polityczne, następnie powołano Parlament czyli Skupštinę. Jednak dwa lata później książę Mikołaj dokonał zamachu stanu, zamknął parlament, przywódców opozycyjnej partii wsadził do więzienia i wprowadził w państwie reżim. Nawiązał też wtedy tajną współpracę z Austro- Węgrami uzależniając Czarnogórę politycznie i gospodarczo od państw centralnych. W zamian za to Wiedeń poparł jego starania o koronę. Tym sposobem w 1910 roku Czarnogóra stała się królestwem, a Mikołaj Petrović pełniący władzę tak naprawdę od pięćdziesięciu lat ogłosił się królem.

Czarnogórze jednak niedługo dane było cieszyć się statusem królestwa, wkrótce wybuchła I wojna światowa i państwo po raz kolejny w historii znalazło się pod okupacją, tym razem austro- węgierską i niemiecką. Zanim to jednak nastąpiło Czarnogóra wzięła udział w dwóch wojnach bałkańskich: pierwszej w 1912 roku, w której razem z Grecją, Bułgarią i Serbią zawiązała sojusz przeciwko Turcji i drugiej w 1913 roku,  w której wsparła Serbię w walce z Bułgarią. W wyniku obu tych konfliktów zwiększyło się terytorium Czarnogóry, ale wkrótce przyszedł rok 1914, który przyniósł Wielką Wojnę. Jak wiadomo Bałkany były ogniskiem zapalnym tego światowego konfliktu, a wydarzenia następujące po sobie lawinowo napędzały kolejne wystąpienia zbrojne. 5. sierpnia 1914 roku Czarnogóra, stając w obronie Serbii wypowiedziała wojnę Austro- Węgrom, z którymi do końca I wojny światowej toczyła najcięższe walki. Sytuacja pogorszyła się, gdy do sojuszu Państw Centralnych przystąpiła Bułgaria. Wtedy walcząca po stronie państw Ententy Czarnogóra została zaatakowana z dwóch stron. 21. stycznia 1916 roku armia czarnogórska  zmuszona była do skapitulowania. Król Mikołaj i rząd czarnogórski musieli udać się na emigrację, a okupujący Czarnogórę Austriacy wprowadzili terror. Wraz z ucieczką króla Królestwo Czarnogórskie faktycznie przestało istnieć.

KRÓLESTWO SERBÓW, CHORWATÓW I SŁOWEŃCÓW

W międzyczasie na wyspie Korfu podpisano deklarację o utworzeniu wspólnego królestwa dla Serbów, Chorwatów i Słoweńców, którym rządzić miała dynastia Karadjordjevićów.  Powstały w 1917 roku w Paryżu Komitet Czarnogórski zgłosił chęć przystąpienia do nowego państwa. Do listopada 1918 roku trwały negocjacje co do ostatecznego kształtu królestwa, aż w końcu 1. grudnia 1918 roku król Aleksander Karadjordjević proklamował utworzenie Królestwa Serbów, Chorwatów i Słoweńców (SHS). Czarnogóra wraz ze Słoweńcami i Węgrami z Wojwodiny znalazła się w jednym z trzech okręgów. Od razu dało się dostrzec ogromne różnice między krajami, które weszły w skład nowopowstałego państwa. Gospodarka Czarnogóry była w bardzo złym stanie, a wśród jej mieszkańców panował ponad 60-o procentowy analfabetyzm. Jeśli chodzi o sytuację polityczną, jaka zapanowała w utworzonym królestwie, to był to kompletny chaos, wynikający z różnic w rozwoju poszczególnych państw i różnorodności procesów historycznych przebiegających na ich terenach. Napięta sytuacja polityczna wewnątrz kraju i ciągle zmieniające się rządy doprowadziły w 1929 roku do zamachu stanu dokonanego przez króla Aleksandra wspieranego przez radykalistów z Białej Ręki. W kraju zapanowała dyktatura i terror. Na mocy królewskiego dekretu zmieniono nazwę państwa z Królestwa SHS na Królestwo Jugosławii i ustanowiono nowy podział administracyjny. Dla idei powstania jednolitego narodu jugosławiańskiego poświęcono historyczne nazwy poszczególnych prowincji i pominięto podział narodowościowy, co od razu spotkało się z niezadowoleniem mieszkańców królestwa. Doprowadziło to w 1934 roku do zamachu na rządzącego autokratycznie króla Aleksandra i zastąpieniu go na tronie jego 11-letnim w tamtym czasie synem Petarem II Karadjordjevićem.

OKRES II WOJNY ŚWIATOWEJ

W takim stanie zastała Jugosławię II wojna światowa. W marcu 1941 roku królestwo przystąpiło do bloku faszystowskiego, jednak wobec protestów społecznych i zamachu stanu państwo zawarło układ o przyjaźni z ZSRR. Tego samego dnia, 6. kwietnia 1941 roku niemieckie wojska zaatakowały Belgrad. Po dwóch tygodniach miasto skapitulowało, jednak w lasach wciąż walczyły grupy partyzantów pod dowództwem Josipa Broza Tity. To nazwisko jest bardzo ważne w historii Jugosławii, ponieważ po zakończeniu II wojny światowej to właśnie ten charyzmatyczny przywódca stanął na czele rządu Republiki Jugosławii i to jego autorytet utrzymywał państwo w jedności do lat 80. XX wieku. Po śmierci Josipa Broza Tity w 1980 roku nastąpił kryzys- dały o sobie znać nierozwiązane problemy państw członkowskich Jugosławii, zadawnione konflikty narodowościowe, religijne i etniczne. Sytuację pogarszał dodatkowo kryzys gospodarczy i niechęć bogatszych państw unii do biedniejszych, które musiały wspomagać.

ROZPAD JUGOSŁAWII

Rozpad Jugosławii rozpoczął się w 1991 roku, kiedy z federacji wystąpiły Słowenia i Chorwacja. Kolejna była Macedonia, a wtedy Serbia wraz z Czarnogórą utworzyły Federalną Republikę Jugosławii czyli tzw. „trzecią Jugosławię” i rozpoczęły starania o utrzymanie federacji i pozyskanie dla swojego państwa jak największego obszaru dawnych terytoriów Republiki. Na Bałkanach po raz kolejny wybuchła krwawa wojna domowa. Jak wiadomo najwięcej ofiar pochłonęła wojna w Bośni. Cały konflikt zakończono dopiero w 1995 roku podpisaniem układu w Dayton, a większość zbrodniarzy wojennych trafiła przed międzynarodowy trybunał w Hadze. Nad zawieszeniem broni i przestrzeganiem porozumień zawartych w Dayton czuwało NATO.

Sytuacja już wydawała się być względnie spokojna, jednak ogniskiem zapalnym nowego konfliktu stało się zamieszkiwane przez Albańczyków Kosowo, które dążyło do niepodległości. W tej sytuacji Serbia, która nie uznała ogłoszenia niepodległości przez Kosowo, licząc na utrzymanie ówczesnych granic państwa wysłała na teren „Komset-u” czyli właśnie Kosowa wojsko. Europa, nie chcąc dopuścić do kolejnej rzezi na Bałkanach zdecydowała się wysłać na tamten teren bombowce, decyzja ta jednak nie została zatwierdzona przez Radę Bezpieczeństwa ONZ. Mimo tego w 1999 roku rozpoczęło się bombardowanie Serbii dokonane przez samoloty NATO. W wyniku nalotów trwających 78 dni zginęło ponad 2500 osób, głównie cywilów i około 5000 zostało rannych.

Czarnogóra już po kilkunastu dniach bombardowania ogłosiła swoją neutralność i rozpoczęła przyjmowanie uchodźców z terenów Kosowa. Po zmianie rządów w 2001 roku prezydent Czarnogóry Milo Djukanović zaczął wspominać o odłączeniu się Czarnogóry od Serbii, przeciwna jednak temu była Unia Europejska, która obawiała się, że podobny ruch zechce wykonać Kosowo i dopiero co załagodzona sytuacja znowu się zaogni. Związek między Serbią a Czarnogórą jednak się rozluźnił, w 2002 roku oba państwa podpisały porozumienie, na mocy którego z dniem 4. lutego 2003 roku Jugosławia miała przestać istnieć i na kolejne 3 lata zastąpić ją miał związek Serbii i Czarnogóry. O dalszych losach związku państw miało zadecydować referendum. Oba człony tej federacji miały wspólne wojsko i przedstawicieli zagranicznych, jednak oddzielne waluty, policję i politykę zagraniczną.

NIEPODLEGŁOŚĆ

21 maja 2006 roku odbyło się na terenie Czarnogóry referendum, w którym większością 55,5% głosów jej mieszkańcy zadecydowali o odłączeniu od Serbii. 3. czerwca 200 roku zwołano uroczystą sesję parlamentu, na której proklamowano niepodległość Czarnogóry. Z tej okazji Czarnogórcy otrzymali od prezydenta Serbii Borisa Tadica życzenia stabilizacji, dobrobytu i pokoju w swoim kraju.

Priorytetem dla rządu Czarnogóry jest liberalizacja gospodarki i otwarcie kraju na turystów. Niespokojna i burzliwa historia kraju, ciągłe konflikty oraz napięcia sprawiły, że Czarnogóra nie była nigdy numerem jeden na turystycznej liście Europejczyków. A do zwiedzania jest naprawdę sporo. Czarnogóra ma dodatkowo ten atut, że jest krajem wciąż nieodkrytym, który może mieć w sobie urok nowości dla odwiedzających.

Autor tekstu: Elżbieta Husarz